ویژگیهای شعر انقلاب اسلامی

  شعر انقلاب اسلامی همگام با شکل­ گیری انقلاب، از نیمه خرداد 1342هـ . ش، فارغ از هیاهو های روشنفکری  دوران پیش ـ که بیشتر به سازش با طاغوت ختم می ­شد ـ جایگاه حقیقی خود را در میان عامه مردم به­ دست ­آورد و مسیر خود را مشخص کرد. شاعران انقلاب، فرزندان زمانه خویش هستند. دردها و رنج­ ها و  نابسامانی ­های جامعه را با تمام وجود لمس می ­کنند و می­ کوشند تا با سخن خود محرمی برای اسرار مردم و مرهمی برای دردهایشان باشند.

      شعر انقلاب اسلامی، به معنای واقعی، شعر مردمی است. شاعر این سبک همدوش، همسنگر، همدل و همزبان با مردم می ­باشد. از درد مردم، رنج می برد و با شادی آنان شاد می­ شود. با کمی تسامح، می ­توان شعر انقلاب اسلامی را تاریخ منظوم انقلاب نامید؛ فراز و نشیب ­های آن، تحت تأثیر فراز و نشیب­ هایی است که مردم شاهدش بوده ­اند و با آن زندگی کرده­ اند.

      در بررسی ادوار مختلف شعر فارسی باید زمینه­ ها، تحولات اجتماعی ـ سیاسی و دگرگونی­ های فرهنگی و حتی معیشتی را زیر نظر داشت تا بررسی­ ها واقع بینانه و به دور از هر­گونه پیش ­داوری باشد. انقلاب اسلامی به عنوان واقعه­ ای بزرگ که سرنوشت ملت ایران را در برهه ­ای درخشان و تاریخی رقم زده است، نمی ­تواند از این قاعده مستثنی باشد؛ حادثه­ ها و لحظه های انقلاب آشکار و پنهان به دنیای شعر راه یافته­ اند. وقوع حادثه­ های بزرگ، لحظه های خطیر و سترگ، لحظه هایی که با حیات و مرگ انقلاب پیوند داشت، نمی ­تواند و نباید بر سروده ها و احساس شاعران بی تأثیر باشد. شعر انقلاب اسلامی، شعری پویا و متحرک است که شمیم طراوت و سرزندگی از واژه واژه آن به مشام می ­رسد. در شعر این دوره بر خلاف دوره ­های قبل که یأس و سر­خوردگی در اشعار شاعران موج می ­زد، دیگر از واژه های شب و زمستان و وحشت و بن بست اثری نیست و اگر گاهی به چنین مفاهیمی برمی خوریم، بیشتر مراد نفی آنها و بشارت روشنی و امید و پیروزی است.... 

شهید ابراهیم اباذری

نام پدر: محمد حسن

تاریخ تولد: 7/4/1331

شماره شناسنامه: 5

محل شهادت : شلمچه

دلیل شهادت : ترکش خمپاره

محل دفن: باغ رضوان شهر مرند

شهید  ابراهیم اباذری درهفتم تیرماه سال 1331 در روستای قره تپه ازتوابع شهرستان مرند دیده به جهان گشود. هفت ساله بود که به مرند آمدند و او به علت کار در کارگاه قالی بافی ـ جهت کمک به معیشت خانواده ـ دوره ابتدایی را شبانه به مدرسه می رفت؛ سال ششم را هم به صورت داوطلب متفرقه در امتحانات شرکت کرد.

در دی ماه 1350 به خدمت سربازی رفت و بعد از اتمام خدمت سربازی از دی ماه 1352 دوباره برای تامین هزینه­ های زندگی در کارگاه قالی بافی مشغول به کار گردید و همزمان به طور شبانه به تحصیل ادامه داد و گواهی سوم متوسطه را اخذ نمود. با اتمام سوم دبیرستان در اداره پست مرند استخدام گردید و ضمن کار به تحصیلات خویش تا اخذ گواهی پنجم دبیرستان ادامه داد.

با شروع نهضت امام خمینی(ره) ابراهیم نیز به صف انقلابی ­ها پیوست؛ قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در تظاهرات شرکت می­ کرد و بعد از پیروزی، با کمیته انقلاب اسلامی مرند جهت حفظ امنیت شهر همکاری می ­نمود.

ابراهیم با آغاز جنگ، کارش را  که متصدی باجه در اداره پست بود، رها کرد و داوطلبانه از طریق بسیج به جبهه رفت. و پس از ماهها حضور در جبهه های جنگ، سرانجام در تاریخ 17 خرداد 1361 و در 30 سالگی به آرزوی دیرینه اش دست یافت و در شلمچه به شهادت رسید.

شعر انقلاب اسلامی

   شعر انقلاب اسلامی در میان همه مقاطع تاریخ ایران، این ویژگی خاص را دارد که اغلب یکدست بوده و در جهت آرمان­ها و هدف ­های والای انقلاب اسلامی می ­باشد. این شعر بیانگر احساسات و افکار و جهت گیری­ های ملتی است که شاعر از متن آن برخاسته و بدان وابسته است. شعر دوران انقلاب شعر زر و زور نیست، شعر احساسات سطحی و زودگذر نبوده و در راستای آرزوها و امیال حقیر بشری نمی ­باشد؛ بلکه زبان یک ملت و شرح حال یک امت است. انعکاسی از روح بزرگ جامعه­ ای است متحد و یکپارچه که در جهت هدف ­ها و آرمان­ های الهی و انسانی گام برداشته و فداکاری کرده است. شعری هدفدار و مردمی است نه شعر دربارها و میخانه­ ها؛ شعر صحنه عظیم جهاد، سیاست،  انقلاب و جهان نگری است.‌

      با توجه به اینکه مدت زیادی از عمر شعر انقلاب اسلامی نمی گذرد قضاوت در مورد آن کمی با دشواری همراه است. به نظر اکثر صاحب نظران حداقل زمانی که برای بررسی آثار ادبی نیاز است بیش از پنجاه سال می ­باشد؛ ولی از آنجایی که آثار ادبی انقلاب اسلامی همچون خود انقلاب، تفاوت­ های آشکاری با دیگر آثار دارد و در این چند سال رشد محتوایی چشمگیری داشته است بررسی آن در کمتر از پنجاه سال نیز امکان­ پذیر می ­باشد.

      اگرچه ارائه تعریف کامل از شعر انقلاب اسلامی دشوار است ولی در حد توان و با بهره گیری از دیدگاه ادبا و شاعران می ­توان گفت: شعر انقلاب شعری ا‌ست که در خصوص اهداف و آرمان‌ها و چهارچوب‌های انقلاب اسلامی سروده شده باشد.

      با توجه به اینکه انقلاب اسلامی تحت تأثیر آموزه‌های دین اسلام به پیروزی رسیده است با تعریف فوق، شعرهایی که در زمینه فرهنگ و آموزه‌های اسلامی سروده می‌شود هم در چارچوب شعر انقلاب اسلامی قرار می‌گیرند. بنابراین مهم­ترین مولفه شعر انقلاب اسلامی همسویی با اهداف و آرمان‌ها و چارچوب‌های انقلاب اسلامی است؛ اگر شعری در این چارچوب‌ها و اهداف قرار بگیرد شعر انقلاب اسلامی به حساب می ­آید و هیچ محدودیت موضوعی و قالبی نخواهد داشت.

ادبیات انقلاب اسلامی

  ادبیات هر ملتی تحت تاثیر افکار و حیات آن ملت قرار دارد و متناسب با احساسات و اندیشه های اوست. نظام جمهوری اسلامی یک حکومت مردمی است و طبیعی است که بین ادبیات و حکومت مردمی تعامل و هماهنگی وجود داشته باشد.

       بدیهی است که اوضاع سیاسی ـ اجتماعی جامعه در شاعر و نویسنده تاثیر می‌گذارد؛ به عنوان مثال وقتی در جامعه ­ای جنگ واقع شده است و پیر و جوان، در دفاع از دین و میهن خود حماسه می ­آفرینند، شاعر نمی­ تواند ساکت بنشیند و تماشاگر صحنه باشد. طبیعی است که شعر شاعر نیز تحت تاثیر حماسه های خلق شده توسط رزمندگان در صحنه جنگ ـ که با توجّه به مسایل سیاسی ایجاد شده است ـ رنگ حماسی بخود می­ گیرد و اشعار حماسی در آن مقطع رونق زیادی خواهد داشت و همچنین نویسنده ­ای نمی ­تواند در مورد ایثار و فداکاری ملت از جان گذشته خویش مقاله­ ای، داستانی و یا یک قطعه ادبی ننویسد مگر اینکه هویت خود را از دست داده و بیگانه از این ملت باشد.

     بی شک لحن و بیان شاعر و نویسندۀ کشوری که دارای عظمت و اقتدار سیاسی است با لحن و بیان شاعر جامعه ­ای که دچار ضعف و درماندگی است متفاوت خواهدبود. در ادبیات ملت پیروز، روح حماسه و شهامت موج می ­زند؛ در حالی که در آثار شاعران و نویسندگان ملت شکست خورده، واژه ­های شجاعت و شهامت را نمی توان یافت. این موضوع چنان بدیهی و آشکار است که انکار آن با انکار وجود خورشید هیچ فرقی ندارد.

     در ادبیات انقلاب اسلامی، شاعران و نویسندگان سعی در پاکسازی عرصه ادبیات فارسی از ابتذال باقیمانده از دوره‌های قبل، به ویژه عصر پهلوی دارند تا بدین وسیله بتوانند انواع ادبی را به جایگاه اصیل خود بازگردانند؛ در این عرصه همت اغلب آنها بر خلق آثار متعهد و خدامحور است. نویسنده و شاعر انقلاب اسلامی جلب رضایت و تأیید خالق هستی را از همۀ اهداف، مقدم و بالاتر می­ داند و اگر اقدامی به آن منجر نشود از نظر او غیر مفید و بیهوده می­ باشد. البته در عصری که ایدۀ اومانیسم و سکولاریسم متأثر از تفکر کلیساستیز و رنسانس همه جا را فراگرفته، رویکرد جدی به تفکر خدامحور، لرزه بر اندام ادبیات مبتذل و رشدیافته در پای منقل انداخته است.

      ادیبان ـ اعم از شاعر و نویسنده ـ برخود وظیفه می­ دانند که در سنگر قلم و اندیشه تمام خاکریزهای ادبی را در اختیار داشته باشند تا در مقابل طیف ضد انقلاب و از همه مهمتر در مقابل ناتوی فرهنگی نظام سلطه، از ارزش­های مقدس و سنگرهای اعتقادی خود دفاع کنند.

     ادبیات انقلاب اسلامی واقع گراست و اکثر آثار ادبی منعکس کننده شور و احساس حاکم بر جامعه می باشد و چون ادبیات، مردمی است در انحصار قشر محدود و مشخصی قرار نمی­ گیرد؛ بلکه عموم مردم علاقه­ مند در محافل ادبی حضور می یابند؛ آثار ادبی را مطالعه کرده و مورد نقد و بررسی قرار می­ دهند.

     شعار «هنر برای هنر» و یا «هنر در خدمت ابتذال» جای خود را به «هنر برای بشر» و «هنر در خدمت اعتقاد» تحویل داده است؛ در ادبیات انقلاب اسلامی، مکتب اسلام و نمود ظاهری آن از قبیل فرهنگ شهادت و ایثار منبعث از فرهنگ سرخ و حیات بخش عاشورا جایگاه خاصی دارد. 

انقلاب اسلامی بازگشت به اسلام ناب محمدی(۵)

 در چهل سه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی حوادث زیادی اتفاق افتاد که اگر بگوییم هر روز آبستن حوادث تلخ و شیرین بود گزاف نگفته ایم به صورت فهرست به مهمترین آنها اشاره می شود:

1ـ با سقوط دولت شاپور بختیار در22 بهمن 1357 هـ . ش دولت موقت انقلاب اسلامی با نخست وزیری مهندس بازرگان ـ که چند روز قبل از پیروزی توسط حضرت امام منصوب شده بود ـ کار خود را به طور رسمی آغاز کرد.

2 ـ در تاریخ 10 اسفند ماه 57 هـ . ش حضرت امام خمینی(ره) اداره کشور را به شورای انقلاب و دولت موقت سپرده و خود راهی شهر قم گردیدند.

3 ـ دولت موقت بی درنگ، مقدمات برگزاری همه پرسی را فراهم نمود و ملت ایران در دهم فروردین 1358 با اکثریت قاطع بیش از 98 % جمهوری اسلامی را به عنوان حکومت خود برگزیدند.

4 ـ اختلاف نظر شورای انقلاب و مهندس بازرگان و سیاست به اصطلاح گام به گام دولت موقت در ایجاد تحول اساسی در مدیریت کشور باعث گردید حضرت امام(ره) دوباره به تهران عزیمت نموده، امور حکومتی را در دست گرفته، از نزدیک بر کارهای دولت نظارت نمایند.

5 ـ در تاریخ 23 اردیبهشت 1358 هـ . ش، جمهوری اسلامی ایران قانون استعماری کاپیتولاسیون را بطور رسمی لغو کرد. حمایت ­های علنی آمریکا از رژیم شاه و تلاش برای بازگرداندن حکومت سلطنتی و برخوردهای قلدر مآبانه، باعث سردی بیش از پیش روابط ایران و آمریکا گردید. ایالت متحده برای بازگرداندن شاه و تکرار کودتای 28 مرداد 1332 هـ . ش، از هیچ کوششی فروگذار نکرد. در مقابل مردم ایران نیز آمریکا را دشمن شماره یک خود به حساب آورده و با آن مبارزه نمود.

6 ـ نارضایتی عمومی مردم از دولت آمریکا به دلیل دخالت ­های آشکار سفارت آن کشور در امور داخلی ایران و حرکت لیبرالیستی دولت موقت و چراغ سبز برخی از وزرای محافظه کار و ملّی­ گرای دولت در ایجاد رابطه با آمریکا و نیز ملاقات مهندس بازرگان با برژنیسکی معاون رییس جمهور آمریکا در الجزایر، دست به دست هم داده، دانشجویان پیرو خط امام را به عنوان روشنفکران اصیل جامعۀ انقلابی ایران به اقدامی بازدارنده و هشدار دهنده واداشت. در 13 آبان 1358 سفارت آمریکا ـ که بعدها به لانۀ جاسوسی معروف شد ـ به اشغال دانشجویان انقلابی موسوم به دانشجویان پیرو خط امام درآمد. در پی این اقدام انقلابی که از سوی امام، انقلاب دوم لقب گرفت، دولت موقت استعفای خود را تسلیم امام کرد. امام خمینی نیز بی­ درنگ استعفا را پذیرفتند و اداره امور کشور را به شورای انقلاب سپردند.

7 ـ در پنجم آذر ماه1358 هـ . ش حضرت امام(ره) به منظور مقابله با تهاجم احتمالی دشمنان انقلاب دستور تشکیل بسیج مستضعفین را صادر فرمودند؛ همان شجرۀ طیبه ­ای که در طول عمر نظام اسلامی در کمال ایثار و از خود گذشتگی بحران­ های سختی را مدیریت کرده و تا امروز مدافع کیان انقلاب اسلامی بوده است که هشت سال دفاع مقدس در برابر تمام دنیای غرب گواه این مدعاست.

8 ـ به دنبال تصویب قانون اساسی و بر اساس آن در تاریخ پنجم بهمن ماه1358 هـ . ش، اولین انتخابات ریاست جمهوری برگزار و ابوالحسن بنی صدر به ریاست جمهوری برگزیده شد.

9 ـ پس از تسخیر لانه جاسوسی (سفارت امریکا) به دست دانشجویان پیرو خط امام، دولت آمریکا اقدامات زیادی برای آزادی گروگان ­های دربند خود انجام داد. در نهایت، با اقدامی یک جانبه، روابط سیاسی خود را با ایران اسلامی قطع کرد(20 فروردین 59).

      در پی شکست در عرصه دیپلماتیک، سردمداران آمریکا برای حل بحران در اولین تجربه رویارویی مستقیم با نظام اسلامی تلاش کردند در قالب عملیات نظامی گروگان­ های خود را آزاد کنند ولی این بار نیز امدادهای غیبی پروردگار متعال به صورت شن­ های روان در صحرای طبس، باعث سقوط هواپیماها و بالگردهای نظامی مهاجمین گردید و بدین صورت آمریکا طعم تلخ اولین شکست نظامی خود در برابر ایران را در پنجم اردیبهشت ماه 1359هـ . ش چشید.

10 ـ کودتای آمریکایی پایگاه نوژه که قرار بود توسط خلبانان غرب زده و سلطنت طلب اجرا شود در 21 مرداد ماه 1359 هـ . ش توسط نیروهای حفاظت سپاه پاسداران کشف و خنثی گردید.

11 ـ در تاریخ 31 شهریور 1359 هـ . ش دست آمریکا از آستین رژیم بعثی عراق بیرون آمد و صدام حسین رئیس جمهور وقت با لغو یک طرفه قرارداد 1975.م الجزایر، موضوع حاکمیت بر اروندرود و سه جزیره ایران را مطرح و به نمایندگی از نظام سلطۀ لیبرال صهیونیستی، جنگ هشت ساله ­ای را علیه نظام اسلامی ایران تحمیل کرد. جنگی کاملا نابرابر که به منظور سقوط حکومت اسلامی طراحی گردیده بود و کمینه هدف آن، تضعیف قدرت شتابان انقلاب و کند شدن روند صدور انقلاب بود که به لطف خدا، همین جنگ نیروی محرک ه­ای برای صدور سریعتر انقلاب اسلامی شد.

      برای هماهنگی بهتر در ادارۀ امور دفاع مقدس، حضرت امام(ره)، فرماندهی کل قوا را که از اختیارات رهبری است به بنی صدر ـ رئیس جمهور وقت ـ تفویض کردند ولی به خاطر بی لیاقتی سیاسی و اعتقادی و اجتماعی که بنی صدر از خود نشان داد، امام فرماندهی کل قوا را از وی سلب کردند. بعد از آن مجلس شورای اسلامی با اکثریت آرا، به عدم کفایت سیاسی وی رأی داد. بنی صدر در اول مرداد 1360 هـ . ش از ریاست جمهوری عزل گردید.

12 ـ در هفتم تیر ماه 1360هـ . ش با انفجار دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی،72 تن از یاران امام و انقلاب اسلامی از جمله شهید مظلوم دکتر بهشتی ـ رئیس قوۀ قضائیه ـ به فیض عظیم شهادت نایل آمدند. این فاجعه مردم را در مبارزه با خط مشترک لیبرال و نفاق مصمم ­تر کرد که به انقلاب سوم معروف شد. این حادثه عرصه سیاسی و اجتماعی کشور را چنان بر منافقین و لیبرال­ ها تنگ نمود که بنی صدر و سرکرده منافقین با تغییر قیافه در پوشش زنانه از کشور گریختند.

13 ـ در هفتم مرداد ماه 1360هـ . ش، بنی صدر همراه رجوی از کشور گریخت و سه روز بعد، حکم ریاست جمهوری شهید رجایی از طرف امام(ره) تنفیذ گردید. هشتم شهریور، شهید رجایی همراه دکتر محمد جواد باهنر ـ نخست وزیر ـ در انفجار دفتر نخست وزیری به شهادت رسیدند.

14 ـ در دهم مهر ماه همان سال حضرت آیه الله خامنه ­ای به عنوان سومین رئیس جمهور اسلامی ایران انتخاب گردیده و اداره امور کشور را به دست گرفتند.

15 ـ در سوم خرداد1361 هـ . ش، با فتح خرمشهر و پایان دادن به اشغال آن، پیشرفت چشمگیری در جنگ و دفع متجاوز حاصل گردید و دشمن ناباورانه تا مرزهای بین المللی عقب رانده شد.

16 ـ ملت مسلمان ایران در طول 8 سال دفاع مقدس جانفشانی­ هایی از خود نشان داد که نظیر آن حتی در صدر اسلام نیز دیده نشده بود. در سال 1367هـ . ش، استکبار جهانی به سرکردگی آمریکا که هشت سال جنگ علیه نظام اسلامی را اداره کرده بود، آشکارا به رویارویی با سپاهیان اسلام برخاست و اقداماتی انجام داد که حضرت امام(ره) علی رغم میل باطنی خود و فقط جهت مصلحت نظام و انقلاب اسلامی در تاریخ 27 مرداد ماه 1367 هـ . ش، جام زهر را برسرکشیدند. ایران قطعنامه 598 سازمان ملل را پذیرفت و به جنگ عراق علیه ایران خاتمه داده شد.

17 ـ امام خمینی(ره) بعد از انجام آخرین رسالت ­های خویش از قبیل: خاتمه جنگ، تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام ـ برای تصمیم گیری در باره مسایل مورد اختلاف شورای نگهبان و مجلس شورای اسلامی ـ تعیین هیأت بازنگری قانون اساسی و صدور فتوای تاریخی اعدام سلمان رشدی مرتد ـ مؤلف کتاب آیات شیطانی ـ عزل آیه الله منتظری از قائم مقامی رهبری و... در تاریخ 14 خرداد 1368 هـ . ق به دیار باقی شتافت و جهان اسلام را در سوک نشاند.

18 ـ بعد از ارتحال حضرت امام(ره) مجلس خبرگان رهبری در نشست فوق العاده، حضرت آیه الله خامنه ­ای را برای رهبری برگزید که ملت سوگوار و عزادار در مراسم تشییع امام(ره) و مجالس عزاداری با رهبر انقلاب اسلامی بیعت نمود.

      از خرداد سال 1368هـ . ش کشتی انقلاب اسلامی با هدایت ناخدایی امین و مدبر و متقی به سوی ساحل فلاح و رستگاری در حرکت است...